Səhm Bazarında “Hype”a Aldanma!

WSB-nin yaratdığı yüksəlişlərin arxasında duran risklər və özünü qoruma yolları

Son günlər Redditin təsiri ilə “hype investorlar” bazarda dayanıqsız balonlar (stock market bubble) formalaşdırdı. Redditdəki WallStreetBets (WSB) tayfasının spekulyativ fəaliyyətinin nəticəsində Kohl’s, Opendoor, Krispy Kreme, GoPro kimi səhmlər retail (fərdi) investorlar tərəfindən sürətlə pump edildi.

İlk əvvəl ondan başlayaq ki, WSB-ni artıq səhm dünyasında “tayfa” adlandırırlar və bu tayfanın 20 milyon səhm ticarəti ilə məşğul olan üzvü var. Bir də bu tayfanın WSB üzvü olmayan real həyatda nə qədər dost-tanışa təsir etdiyini nəzərə alsaq, artıq bu WSB-nin təsirinin çox güclü olduğunu görmək olar. Gamestop məsələsində WSB-nin gücü illərin milyard dollarlıq Hedge fondlarını müflis etdiyi də bir reallıqdır və artıq WSB hamı tərəfindən ciddiyə alınır. İndi məhz bu ciddiliyə görə WSB-in daxilində çoxlu sayda bilərəkdən kütləni yönləndirmək üçün müxtəlif xəbərlərlə pump-lar edilir.

Dünən Goldman Sachs-ın “Speculative Trading Indicator” göstəricisi dot-com balonu (2000) və 2021-ci il meme-stock dövrü səviyyəsinə çatmışdır. Bu indicator opsion alışı, mənfəət verməyən və ya “penny” səhm tiplərindəki yüksəlişə əsaslanır və spekulyativ bazar hərəkətlərinin yüksək səviyyədə olmasını göstərir. Yəni ümumi olaraq bu indicator riskli anları göstərir.

Bu dövrdə WSB xəbərlərinin bazara təsiri əvvəlki kimi proqnozlaşdırıcı deyil — əsas olaraq “hype” effektinə əsaslanır. Məsələn, Opendoor bu ay ərzində 440 %-ə qədər artıb, lakin şirkətin qazancı hələ də zəifdir. Bazar strategiyaçılarının fikrincə, bu cür populyar, lakin maliyyə göstəricilərinə əsaslanmayan artımlar qısa ömürlü olur.

Tədqiqatlara görə, Reddit-də yaranan diqqət (WSB attention) bazarda uninformed trading — yəni məlumatlı olmayanların treydinqi — artırır və səhv yönəlmiş short satışlara və ya alışlara səbəb olur.

Machine learning analizləri göstərir ki, WSB daxilindəki hiss və mesajlar peer effektləriylə qiymət proqnozlarına təsir edir və bəzən “hype investorları” bazarda dayanıqsız balonlar formalaşdırır. "Peer effekt" — bir şəxsin davranış və qərarlarına, ətrafındakı insanların (xüsusən həmyaşıdlarının) davranışlarının təsir etməsi deməkdir. Yəni, əgər Reddit-də 100 nəfər deyirsə ki, “OPEN uçacaq!”, çox vaxt 101-ci şəxs də bu səhmə yatırım edir, çünki “hamı edir, mən də edim” düşüncəsi yaranır — bu araşdırmadan və analiz etmədən edilən ticarət olur.

Belə dövrdə özünüzü qorumaq üçün tövsiyə olunan strategiya və məsləhət həmişə öz araşdırmanızı (DD və fundamental analiz) aparmaqdır. Belə spekulyativ trendə girərkən stop-loss strategiyaları və portfel diversifikasiyası tətbiq etməyi mütləq yadda saxlamaq lazımdır. Təbii ki, belə hype trendlərdən qazananlar olur və sizin də qazanmaq istəyiniz normaldır, amma bu qazanc istəyi ani olaraq əlinizdəki pulun 90%-ə qədər itməsi ilə nəticələnə bilər və o itkini həmin səhmin özündən geri qaytarmaq bir daha mümkün olmaya bilər. Yəni hype-dan qazanmaq istədikdə risklərinizi idarə etməyə fokuslanın. Reddit və digər sosial media postlarını fundamental göstəricilərlə müqayisə etmək vacibdir.

Araşdırmalar göstərir ki, WSB-də yayılan Due Diligence (DD) yazılarının təxminən 88–95 %-i "al" tövsiyəsidir və bu təkliflər adətən yüksək (short interest) və həcm dalğalanması (volatile) olan səhmlərə fokusludur. Due Diligence (DD) termini maliyyə və investisiya dünyasında çox istifadə olunur və əsasən “ətraflı yoxlama”, “araşdırma” və ya “dəyərləndirmə prosesi” deməkdir. Reddit-dəki DD-lər həmişə peşəkar olmur. Bəzən emosional, bəzən isə qəsdən manipulyativ olur. Yəni oxuyanda tənqidi düşünmək və öz analizini aparmaq vacibdir. DD oxuyarkən yazanın profilinə nəzər salmaq, onun real təcrübəli insan olduğunu yoxlamaq lazımdır. Yazının mənbələrlə bağlantısını, balans hesabatını, SEC (Securities and Exchange Commission (SEC) – yəni Qiymətli Kağızlar və Birja Komissiyası - https://www.sec.gov/submit-filings) sənədlərini yoxlamaq sizi risklərdən qoruya bilər.

Oxuduğunuz üçün təşəkkür edirəm.

İstifadə olunan mənbələr :

https://www.marketwatch.com/story/speculative-trading-is-booming-again-that-could-turn-into-a-headwind-for-the-s-p-500-says-goldman-sachs-3cff9459

https://www.theguardian.com/business/2025/jul/26/meme-stock-craze

https://www.reddit.com/r/wallstreetbets/comments/1kmaqin/opendoor_is_the_next_carvana