Market Makers - Bazar Qurucuları
Likvidlik, spread-lər və niyə “kazino sahibi həmişə qalib gəlir” . Bazar Qurucuları Səhm Qiymətlərini Necə Hərəkətə Gətirir ?
Səhm bazarında hər gün trilyonlarla dollar dəyərində əməliyyat baş verir. Amma bu əməliyyatlar necə idarə olunur? Səhmləri satmaq istəyəndə dərhal alıcı tapmağınız təsadüfi deyil. Bunun arxasında görünməyən, amma çox güclü oyunçular dayanır — Bazar Qurucuları (Market Makers).
Onlar səssiz qəhrəmanlardır: bazarın “ürəyi” kimi işləyir, qiymətlərin davamlı hərəkətini təmin edirlər.
Market Maker Kimdir?
Market maker — JP Morgan, Citadel Securities, Virtu Financial kimi böyük maliyyə şirkətləri və ya banklardır. Onların vəzifəsi:
Hər an alış və satış qiyməti təqdim etmək
Bazarda likvidlik təmin etmək
Sürətli əməliyyatlarla alıcı və satıcıları birləşdirmək
Dünyanın ən böyük market maker-lərindən biri olan Citadel Securities, təkcə 2024-cü ildə 26% ABŞ səhm bazarı əməliyyatlarını idarə edib.
Bid və Ask: Qazancın Sirləri
Market maker-lərin qazancı əsasən spread-dən gəlir:
Bid Price → Almağa hazır olduqları qiymət
Ask Price → Satmağa hazır olduqları qiymət
Spread → Bu iki qiymət arasındakı fərq
Nümunə:
Tesla səhmində Bid = $250.00, Ask = $250.05 → Spread = $0.05
Bu fərq kiçik görünür, amma milyonlarla əməliyyatda nəhəng qazanca çevrilir.
Virtu Financial gündəlik təxminən 8 milyard əməliyyat icra edir. Hər əməliyyatdan cəmi 1 sent qazanc götürsə, bu gündəlik milyonlarla dollar mənfəət deməkdir.
“Kazino Sahibi həmişə Qalib Gəlir” Prinsipi
Market maker-lər kazino kimi işləyir. Onlar oyunçu deyil, oyunun sahibidir:
Spread-lərdən sabit və zəmanətli gəlir qazanırlar.
Böyük həcmdə ticarət edirlər, ona görə riskləri diversifikasiya olunur.
Çox vaxt hedging strategiyaları ilə özlərini qoruyurlar.
Bu səbəbdən onların biznes modelində zərər etmək nadir hallarda mümkündür.
Əgər market maker-lər yox olsaydı:
Alıcı və satıcıları uyğunlaşdırmaq çətinləşərdi.
Qiymətlər daha kəskin və xaotik dalğalanardı.
Bazarda likvidlik azalardı.
Yəni bazar həvəskar bir bazara çevrilərdi.
GameStop (GME) və Reddit Etirazı (2021)
2021-ci ildə Reddit investorları kütləvi şəkildə GameStop səhmini alaraq qiyməti $20-dan $480-ə qaldırdı. Bu vaxt market maker-lər (Citadel, Virtu) böyük risklə üzləşdi. Nəticədə:
Spread-lər genişləndirildi.
Əməliyyatlar yavaşladı.
Onlar isə rekord gəlir əldə etdilər.
Bu hadisə göstərdi ki, hətta “xalq üsyanı” olsa belə, market maker-lər adaptasiya edib qazanmağı bacarır.
Bernard Baruch — XX əsrin “Market Maker” dahisi
Bernard Baruch (1870–1965) Wall Street-in ilk “market maker”lərindən sayılır. O, həmişə deyirdi ki , “Mən hər zaman alıcı tapıram, çünki mənim işim bazarı hərəkətdə saxlamaqdır.” Onun strategiyası sadə idi: ucuz al, bahalı sat, amma həmişə bazarda qal.
2025-ci ilə gəldikdə:
ABŞ bazarının 70%-dən çox əməliyyatı elektron market maker-lər tərəfindən idarə olunur.
Bu şirkətlər saniyədə milyonlarla əməliyyat həyata keçirirlər.
Süni intellekt və alqoritmik ticarət onların üstünlüyünü daha da artırır.
Bazar qurucuları bəzən kölgədə qalan, amma əslində səhm bazarının görünməyən nəhəngləridir. Onlar olmasa, nə alıcı satıcıya, nə də satıcı alıcıya asanlıqla çata bilərdi. İstər Bernard Baruch kimi tarixi fiqurlar, istərsə də bu günün Citadel Securities və Virtu Financial kimi texnologiya nəhəngləri — hamısı eyni missiyanı daşıyır: bazarı daim hərəkətdə və canlı saxlamaq.
Səhm bazarında hər dəfə əməliyyat etdiyiniz zaman, pərdə arxasında sizinlə birlikdə çalışan görünməz oyunçuları — market maker-ləri — xatırlayın. Onlar olmadan bazar nə bu qədər böyük, nə də bu qədər likvid olardı.
İstifadə olunan bəzi mənbələr :
1 - https://www.citadelsecurities.com/what-we-do/what-is-a-market-maker/
2 - https://www.imc.com/eu/articles/what-is-a-market-maker
3 - https://www.investopedia.com/terms/m/marketmaker.asp
4 - https://www.investopedia.com/ask/answers/06/brokerandmarketmaker.asp
5 - https://www.projectfinance.com/options-market-maker/